هوش مصنوعی با سرعتی بی‌سابقه در حال ورود به زندگی روزمره ماست. بنابر گزارش جامع امنیت هوش مصنوعی، که توسط بیش از ۳۰ کشور و نهادهای بین‌المللی تهیه شده، ابزارهایی مانند ChatGPT در زمان کوتاهی پس از عرضه، میلیون‌ها کاربر جذب کرده‌اند. به‌عنوان مثال، تنها در عرض پنج روز از انتشار اولیه، چت‌جی‌پی‌تی بیش از یک میلیون کاربر جذب کرد و در کمتر از دو ماه، به مرز ۱۰۰ میلیون رسید.
شرکت‌هایی مانند مایکروسافت با راه‌اندازی کوپایلوت در سال ۲۰۲۳، سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای در این حوزه انجام داده‌اند و انتظار دارند تا نیمه دوم ۲۰۲۵ درآمد این بخش از مرز ۱۰ میلیارد دلار فراتر رود. گوگل نیز با نمایش خلاصه‌های تولیدشده توسط هوش مصنوعی در بالای نتایج جستجو، ماهانه بیش از ۱.۵ میلیارد بار در بیش از ۲۰۰ کشور این قابلیت را ارائه می‌دهد. این رشد سریع نشان‌دهنده جایگاه کلیدی این فناوری در آینده است. اما چگونه می‌توان از آن به‌شکل مؤثر، امن و کاربردی بهره گرفت؟
ساشا لوچیونی، پژوهشگر علوم رایانه و فعال حوزه اخلاق و محیط زیست در هوش مصنوعی در شرکت Hugging Face، تأکید دارد که کاربران باید قبل از استفاده از هر ابزار مبتنی بر هوش مصنوعی، چهار پرسش مهم را از خود بپرسند:
۱. آیا این ابزار هوش مصنوعی بهترین گزینه برای نیاز من است؟
همه برنامه‌های هوش مصنوعی یکسان عمل نمی‌کنند. برخی ابزارها به‌صورت عمومی طراحی شده‌اند، درحالی‌که بعضی دیگر برای اهداف خاص مانند پاسخ به پرسش‌های علمی، تحلیل ریاضی، یا حتی بهبود خمیر نان طراحی شده‌اند. شناخت درست از نیاز و انتخاب ابزار مناسب، می‌تواند بهره‌وری را به‌شدت افزایش دهد. بررسی مدل‌های مطرح در کشورهایی مانند آمریکا و چین که تعداد بیشتری ابزار هوش مصنوعی تولید کرده‌اند نیز می‌تواند دید مناسبی ارائه دهد.
۲. چقدر می‌توان به خروجی هوش مصنوعی اعتماد کرد؟
اگرچه هوش مصنوعی با اعتماد به‌نفس پاسخ می‌دهد، اما همواره دقیق و درست نیست. این سیستم‌ها گاهی اطلاعات نادرست یا ساختگی تولید می‌کنند، به‌ویژه در شرایطی که داده کافی در دسترس نباشد. بازخوانی و راستی‌آزمایی نتایج، بخش حیاتی از کار با این ابزارهاست. به‌ویژه در محیط‌های کاری یا تحصیلی، تکیه کامل بر پاسخ‌های هوش مصنوعی می‌تواند دردسرساز شود.
۳. چه نوع اطلاعاتی را با سیستم هوش مصنوعی به اشتراک می‌گذارم؟
کاربران باید دقت کنند که چه داده‌هایی را در اختیار مدل‌های هوش مصنوعی قرار می‌دهند. اطلاعاتی مانند تصاویر، متون خصوصی یا داده‌های شخصی ممکن است توسط سیستم ذخیره، تحلیل و حتی در برخی موارد به‌طور ناخواسته منتشر شود. نمونه‌هایی مانند نمایش عمومی داده‌ها در اپلیکیشن Meta AI نشان می‌دهد که باید حریم خصوصی را جدی گرفت و قبل از استفاده، مقررات پلتفرم را مطالعه کرد. کشورهای مختلفی مانند ایتالیا و کره جنوبی نیز در این زمینه محدودیت‌هایی اعمال کرده‌اند.
۴. آیا واقعاً نیاز به استفاده از هوش مصنوعی دارم؟
لوچیونی می‌گوید هوش مصنوعی باید به‌عنوان یک ابزار کمکی در نظر گرفته شود، نه جایگزین فکر کردن و تصمیم‌گیری انسانی. در برخی موارد، استفاده از روش‌های سنتی یا مشورت با انسان‌ها، به‌ویژه در مسائل اخلاقی یا حساس، انتخاب بهتری است. از طرف دیگر، استفاده بیش‌ازحد از هوش مصنوعی نه‌تنها بر مصرف انرژی و منابع طبیعی تأثیر منفی می‌گذارد، بلکه می‌تواند جنبه‌های انسانی مانند خلاقیت، ارتباط انسانی و همدلی را نیز تحت‌الشعاع قرار دهد.