در روز پنجشنبه ۲۸ اوت ۲۰۲۵، کشورهای اروپایی امضاکننده برجام شامل بریتانیا، فرانسه و آلمان، روند فعال‌سازی مکانیسم ماشه را برای بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران آغاز کردند. این اقدام در واکنش به تعلیق همکاری‌های داوطلبانه ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و پس از حملات نظامی اسرائیل و آمریکا به تأسیسات هسته‌ای کشور صورت گرفت.
مکانیسم ماشه، که در متن توافق جامع هسته‌ای ایران (برجام) با عنوان «سازوکار حل‌وفصل اختلاف» تعریف شده، ابزاری حقوقی است که به طرف‌های برجام اجازه می‌دهد در صورت نقض تعهدات از سوی ایران، بازگشت تحریم‌ها را به صورت خودکار فعال کنند. این سازوکار بر اساس بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام عمل می‌کند: ابتدا اختلاف در کمیسیون مشترک بررسی می‌شود، سپس در صورت ادامه اختلاف، موضوع به وزیران خارجه ارجاع و در نهایت به شورای امنیت سازمان ملل منتقل می‌شود. اگر حتی یکی از اعضای دائم شورای امنیت قطعنامه مربوطه را وتو کند، تحریم‌ها به‌طور خودکار بازمی‌گردند.
ایران پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ و بازگشت تحریم‌ها، همچنان تلاش کرد از طریق دیپلماسی و سازوکارهای اروپایی مانند اینستکس فشارها را مدیریت کند. با ناکامی این تلاش‌ها و تشدید تحریم‌های اقتصادی، تهران به تدریج محدودیت‌های هسته‌ای خود را کاهش داد و فعالیت‌هایی مانند غنی‌سازی اورانیوم تا سطح ۶۰ درصد و نصب سانتریفیوژهای پیشرفته را از سر گرفت.
حملات اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران در خرداد ۱۴۰۴ و تهدید بازگشت تحریم‌ها، وضعیت کشور را پیچیده‌تر کرده است. رهبران جمهوری اسلامی معتقدند با اعمال فشار همزمان دیپلماسی و نظامی، ایران باید برنامه‌های راهبردی خود را بدون محدودیت پیش ببرد. اما واقعیت‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که ایران در شرایطی اقتصادی و سیاسی بسیار حساس قرار دارد و فعال شدن مکانیسم ماشه می‌تواند پیامدهای اقتصادی، سیاسی و امنیتی شدیدی به همراه داشته باشد.
بازگشت تحریم‌ها از طریق مکانیسم ماشه می‌تواند صادرات نفت ایران را محدود کرده، ارزش ریال را کاهش دهد و روابط با شرکت‌های بین‌المللی را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین فشار دیپلماتیک جدید بر ایران می‌تواند روند مذاکرات هسته‌ای و موقعیت کشور در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی را دگرگون کند.
برجام، که در تیر ۱۳۹۴ (ژوئیه ۲۰۱۵) با هدف محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران در برابر لغو تحریم‌ها امضا شد، در ابتدا نتایج محدودی در حوزه اقتصادی داشت. خروج آمریکا از توافق و اعمال تحریم‌های شدید باعث شد ایران به کاهش تدریجی تعهدات هسته‌ای خود روی آورد و فعالیت‌های پیشرفته هسته‌ای را از سر گیرد. این اقدامات با واکنش کشورهای اروپایی و هشدار به فعال شدن مکانیسم ماشه همراه شد و حالا پس از ده سال، روند بازگشت تحریم‌ها رسماً کلید خورده است.
فعال شدن مکانیسم ماشه نه تنها بر اقتصاد ایران اثر مستقیم دارد، بلکه سیاست خارجی، برنامه‌های منطقه‌ای و امنیت ملی کشور را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. تحریم‌های اقتصادی جدید، محدودیت در صادرات نفت و مواد استراتژیک و افزایش فشار دیپلماتیک، ایران را مجبور می‌کند راهبردهای خود را بازبینی کرده و برای مقابله با تبعات گسترده آماده شود.
در نتیجه، مکانیسم ماشه به عنوان ابزاری قانونی و سیاسی، اهمیت بالای برجام و نقش دیپلماسی بین‌المللی در مدیریت برنامه هسته‌ای ایران را برجسته می‌کند و مسیر آینده کشور در عرصه جهانی را تعیین می‌کند.