اخیراً یوتیوب سیستم تشخیص موقعیت جغرافیایی کاربران ایرانی را با دقت بیشتری فعال کرده است؛ اقدامی که جامعهٔ تولیدکنندگان محتوای ویدیویی را نگران کرده است. این قابلیت جدید، که بسیاری از فعالان حوزه ویدیو مدتها انتظار آن را میکشیدند، میتواند درآمد یوتیوبرهای ایرانی را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. بررسیهای اخیر نشان میدهد هنوز برخی کانالها از این الگوریتم جدید در امان هستند، اما کارشناسان میگویند این سیاست قدمتی چند ساله دارد و گوگل از مدتها پیش در حال شناسایی آیپیهای ایرانی و VPNها بوده است.
تاریخچه و علت این تغییر
آرین اقبال، کارشناس شبکه، توضیح میدهد: «اینستاگرام پیشتر موقعیت جغرافیایی کاربران را تشخیص میداد، اما قدرت تشخیص یوتیوب، به عنوان زیرمجموعهٔ گوگل، حتی فراتر از آن است. از سال ۱۴۰۱، گوگل شروع به مارک کردن VPNها و محدود کردن تبلیغات برای کشورهایی کرده که در فهرست تحریم آمریکا قرار دارند، از جمله ایران.»
وی میافزاید که هنوز مشخص نیست چرا این سیاستها اکنون با شدت بیشتری اجرا میشوند. ممکن است فشارهای مربوط به اینترنت، قوانین جدید یا سیاستهای درآمدزایی یوتیوب علت آن باشد، اما به هر دلیلی، این اقدام تازه نیست و قدمتی چند ساله دارد.
تاثیر بر درآمد یوتیوبرها
برخی یوتیوبرهای ایرانی از کاهش چشمگیر درآمد خود خبر دادهاند. برای مثال، آریا کئوکسر گفته است که درآمدش از هر هزار بازدید از ۱۱ دلار به حدود یک دلار کاهش یافته است؛ یعنی افتی نزدیک به ۹۰ درصد. او در یک لایو توضیح داد که برای ویدیویی با ۴۰۰ هزار بازدید، فقط ۴۰۰ دلار دریافت کرده است. در مقابل، برخی کانالها هنوز تغییر محسوسی را تجربه نکردهاند. مهدی شجاری، صاحب کانال موبونیوز، میگوید که RPM صفحهٔ او از ۱۲ درهم به ۱۰ درهم کاهش یافته است و مهدی پسندیده، مدیر کانال یوتیوبرشو، کاهش ۲۰ درصدی درآمد خود را گزارش کرده است. به نظر میرسد کانالهایی که محتوای عمومی و طولانی تولید میکنند، بیشترین کاهش درآمد را تجربه کردهاند.
چگونه گوگل کاربران ایرانی را شناسایی میکند؟
اقبال توضیح میدهد که شناسایی موقعیت کاربران ایرانی برای گوگل ساده است. این شرکت نه تنها به آیپیها دسترسی دارد، بلکه از دادههای اندروید مانند منطقه زمانی، زبان و لوکیشن نیز استفاده میکند. ترکیب این اطلاعات به گوگل کمک میکند کاربران ایرانی را شناسایی کند. همچنین استفاده از VPNهایی که آیپی دیتاسنتری دارند یا نشت DNS میتواند موجب لو رفتن موقعیت واقعی کاربر شود.
واکنش یوتیوبرها و آیندهٔ محتوا
برخی تولیدکنندگان محتوا در پی کاهش درآمد، به فکر مهاجرت به پلتفرمهای جایگزین مانند Kick افتادهاند. با این حال، مهدی شجاری توصیه میکند که یوتیوبرها به این تغییرات به عنوان پایان کار نگاه نکنند و از راههای دیگری مانند اسپانسرشیپ و روشهای مدیریت کسبوکار برای ادامه فعالیت استفاده کنند. اقبال نیز اشاره میکند که شناسایی کاربران ایرانی از سالها پیش آغاز شده بود و حالا به اوج خود رسیده است.
با توجه به این وضعیت، آزادسازی یوتیوب و دسترسی بدون محدودیت به اطلاعات میتواند سطح سواد دیجیتال جامعه را افزایش دهد و دیگر توجیهی برای فیلترینگ این پلتفرم باقی نگذارد.
