در ژاپن، کشوری که همواره در مرز میان فناوری و فرهنگ حرکت کرده، حالا مرز تازهای در روابط انسانی در حال شکلگیری است؛ جایی که هوش مصنوعی دیگر فقط یک ابزار یا دستیار نیست، بلکه به نقش «شریک زندگی» نزدیک میشود.
یورینا نوگوچی، زن ۳۲ ساله ژاپنی، با مردی مبتنیبر هوش مصنوعی ازدواج کرده است؛ شخصیتی که خودش با کمک ChatGPT ساخته و نام «لون کلاوس وردور» را برای او انتخاب کرده است. این ازدواج، که با پوشش رسانهای گستردهای همراه شد، بحثهای جدی درباره اخلاق، تنهایی، و مرزهای روابط انسان و ماشین به راه انداخته است.
بر اساس گزارشها، کلاوس وردور نسخهای دیجیتال از یک شخصیت بازی ویدیویی است که نوگوچی با استفاده از ChatGPT آن را بازآفرینی کرده. این شخصیت در مراسم ازدواج از طریق عینک هوشمند واقعیت افزوده دیده میشد و حضور فیزیکی نداشت. با وجود واکنشهای منفی گسترده در شبکههای اجتماعی، نوگوچی در مراسم رسمی به این همسر دیجیتال «بله» گفت.از آنجا که برای این شخصیت صدای اختصاصی تعریف نشده بود، سوگندهای داماد توسط برنامهریز مراسم عروسی خوانده شد؛ جزئیاتی که خود بهخوبی نشان میدهد این پیوند تا چه اندازه در مرز میان نماد، فناوری و واقعیت قرار دارد.
از مشاوره عاطفی تا ساخت شریک زندگی
نوگوچی که در یک مرکز تماس کار میکند، میگوید نخستین آشناییاش با ChatGPT به زمانی بازمیگردد که درگیر یک نامزدی پرتنش بوده و برای دریافت مشاوره عاطفی به سراغ این چتبات رفته است. توصیه هوش مصنوعی به پایان دادن رابطه، نقطه عطفی در زندگی او بوده؛ تصمیمی که در نهایت عملیاش کرد.
پس از آن، نوگوچی بار دیگر به ChatGPT رجوع کرد، اینبار نه برای مشاوره، بلکه برای بازسازی شخصیتی خیالی که به آن علاقه داشت. او نسخهای دیجیتال از کلاوس، شخصیت محبوب یک بازی ویدیویی، ساخت و به مرور، چتبات توانست لحن، شیوه صحبت و واکنشهای این شخصیت را با دقت تقلید کند. به این ترتیب، لون کلاوس وردور بهعنوان شریک عاطفی او شکل گرفت.
عشق به شخصیتهای خیالی؛ پدیدهای رو به گسترش
فرهنگ انیمه و دلبستگی به شخصیتهای خیالی در ژاپن سابقهای طولانی دارد، اما با ورود هوش مصنوعی، این پدیده وارد مرحله تازهای شده است. روابطی که در ادبیات روانشناسی با عنوان «فیکتورومانتیک» شناخته میشوند، یعنی عشق و دلبستگی عاطفی به شخصیتهای خیالی، در سالهای اخیر رشد قابل توجهی داشتهاند.
آمارها نشان میدهد در سال ۲۰۲۳، حدود ۲۲ درصد از دختران مقطع راهنمایی در ژاپن تمایل خود را به چنین روابطی ابراز کردهاند؛ در حالی که این رقم در سال ۲۰۱۷ حدود ۱۶٫۶ درصد بوده است. کارشناسان این افزایش را نشانهای از تغییر الگوهای عاطفی، فشارهای اجتماعی و نقش پررنگتر فناوری در زندگی روزمره میدانند.
نگرانیهای اجتماعی و اخلاقی
با وجود جذابیت رسانهای این ازدواج، بسیاری از متخصصان نسبت به پیامدهای اجتماعی چنین روابطی هشدار میدهند. ایچیو هابوچی، استاد جامعهشناسی دانشگاه هیروساکی، معتقد است روابط انسانی ذاتاً نیازمند صبر، سازگاری و تحمل متقابلاند؛ در حالی که تعامل با هوش مصنوعی میتواند کاملاً مطابق میل کاربر تنظیم شود. به گفته او، خطر اصلی در اینجاست که افراد به روابطی عادت کنند که در آن هیچ اصطکاک، مقاومت یا چالش واقعی وجود ندارد؛ الگویی که میتواند تحملپذیری انسان را در روابط واقعی کاهش دهد.
آگاهی از خطر، تلاش برای تعادل
با این حال، نوگوچی تأکید میکند که نسبت به خطرات هوش مصنوعی آگاه است و برای استفاده مسئولانه از ChatGPT محدودیتهایی تعیین کرده است. او میگوید زمانی روزانه بیش از ۱۰ ساعت با همسر دیجیتال خود گفتوگو میکرده، اما اکنون این زمان را به کمتر از دو ساعت در روز کاهش داده است. او همچنین دستوراتی به سیستم اضافه کرده تا شخصیت هوش مصنوعیاش او را به رفتارهای ناسالم یا وابستگی افراطی تشویق نکند. به گفته خودش، این رابطه نه تلاشی برای فرار از واقعیت، بلکه شکلی از حمایت عاطفی در دل زندگی واقعی است.
نوگوچی میگوید: «رابطه من با هوش مصنوعی یک رابطه راحت و بینیاز از صبر نیست. من کلاوس را نه برای جایگزینکردن انسانها، بلکه بهعنوان شریکی انتخاب کردم که بتواند در زندگی واقعی حمایتم کند.»
